Το εμπόδιο είναι ο δρόμος

Ο καθένας έχει το δικό του δρόμο

Λοιπόν, άκου μια σύντομη ιστορία.

Ο Ιούλιος είχε φτάσει αισίως προς τα τέλη του κι εγώ ήμουν ακόμα διακοπές στο Βόλο. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος ήταν η τελευταία βραδιά μου πριν γυρίσω στην Αθήνα. Ήταν μια νύχτα από αυτές που δεν έχει κανείς όρεξη για πολλά – πολλά, αλλά επειδή κι ο ξάδερφός μου θα έφευγε την επόμενη μέρα προς άλλες πολιτείες είπαμε να πάμε παραλιακά για ένα χαλαρό ποτό με έναν αδερφικό μας φίλο. Κι έτσι κι έγινε, που λες.

Μετά από λίγη ώρα στην παρέα μας προστέθηκε ένα ακόμα παιδί. Η κουβέντα μας ξαφνικά άρχισε να περιστρέφεται γύρω από το ερώτημα για το ποιος είναι τελικά ο σκοπός της ζωής του ανθρώπου και σχετικά με το τι κάνουμε εμείς για να τον πετύχουμε. Όχι, δεν ήμασταν μεθυσμένοι, απλώς έπρεπε κάτι να πούμε για να περάσει η ώρα. Η συγκεκριμένη κουβέντα έληξε με εμένα να παίρνω το λόγο και να λέω πως ο κάθε άνθρωπος είναι υπεύθυνος για την ευτυχία του ή τη δυστυχία του. Το τι θα μας κάνει ευτυχισμένους ή δυστυχισμένους εμείς το διαλέγουμε, γι’ αυτό και το ζήτημα για το ποιος δρόμος είναι ο καλύτερος να ακολουθήσουμε είναι τελείως ατομικό.

Την επόμενη μέρα αποχαιρέτησα τον ξάδερφό μου, μη ξέροντας πότε θα τον ξαναδώ και εάν τελικά θα είχα στο μέλλον την δυνατότητα να επισκεφθώ και πάλι το Βόλο. Πήρα το λεωφορείο και γύρισα στην Αθήνα, μη μπορώντας να φανταστώ το τι μου επιφύλασσε η ζωή.

Ακολούθησαν δύο πολύ άσχημοι μήνες οι οποίοι ολοκληρώθηκαν με την αγαπημένη μου μανούλα να φεύγει αναπάντεχα και με πολύ άδικο τρόπο από την ζωή. Επιθυμώ λοιπόν να γράψω αυτό το κείμενο στην μνήμη της, γιατί στα είκοσι παρά κάτι χρόνια της ασθένειάς της δεν έχασε ποτέ το χαμόγελό της ούτε το έβαλε – έστω και μια φορά – κάτω, παρά τις αμέτρητες δυσκολίες και τα εμπόδια που συνάντησε. Θέλω να το γράψω όμως και για τον πατέρα μου, που εάν κάποιος θυσιάστηκε εξ’ ολοκλήρου για εκείνη, αυτός ήταν.

Μέχρι πρόσφατα πίστευα πως δεν υπήρχαν πολλά πράγματα που θα με ταρακουνούσαν απ’ τα γαλήνια «πελάγη» της αναισθησίας στα οποία έπλεα. Μάλιστα πολλοί άνθρωποι με θαύμαζαν γι’ αυτό και με ρωτούσαν πως τα καταφέρνω στις δύσκολες καταστάσεις, που με έβλεπαν όχι απλά να μην ταράζομαι και να πελαγοδρομώ, αλλά να παραμένω ψύχραιμος και βλοσυρός. Εγώ βέβαια δεν απαντούσα κι ούτε θεωρώ πως η αναισθησία είναι κάποια υπερδύναμη ή ένα τρομερό χάρισμα. Θέλω να πω, ωστόσο, πως όσο κανείς εκθέτει τον εαυτό του στην «στραβομάρα», τις απογοητεύσεις και τον πόνο, τόσο περισσότερο τα συνηθίζει κι αρχίζει να αναισθητοποιείται.

Ένα από αυτά τα πράγματα όμως συνέβη κι όπως αποδείχτηκε ήμουν λάθος εξ’ αρχής. Έσπασα. Η ζωή μου όπως την γνώριζα δεν επρόκειτο να είναι ποτέ ξανά ίδια. Ήρθα αντιμέτωπος με καινούρια προβλήματα, που μέχρι πρότινος δεν μου είχαν περάσει καν απ’ το μυαλό. Μέσα σ’ όλα αυτά όμως προσπάθησα και τώρα να κάνω αυτό που έμαθα από παλιά, αυτό που οι γονείς μου με το παράδειγμά τους μου δίδαξαν: να αντιμετωπίζω τις δυσκολίες με θάρρος και ψυχραιμία αλλά και να κάνω πάντα ό,τι καλύτερο μπορώ χωρίς το φόβο της αποτυχίας. Κι αν ακόμα η αποτυχία έρθει να μη το βάζω ποτέ κάτω, αλλά να συνεχίζω τον αγώνα μου.

Ξεκινώντας πριν πέντε χρόνια να γράφω τις σκέψεις μου σ’ αυτό το ιστολόγιο, τότε που τα κείμενά μου δεν έφταναν σε πολλές οθόνες, είχα πει πως εάν αυτά που έγραφα μπορούσαν να βοηθήσουν έστω κι έναν άνθρωπο στο να λύσει κάποιο του πρόβλημα, τότε θα θεωρούσα πως έχω πετύχει. Αναφορικά τώρα με το σημερινό κείμενο, θα ήταν πολύ εύκολο για μένα να «αραδιάσω» δεκαπέντε φιλοσοφικά και στο τέλος να μην πω τίποτα πρακτικό για το πως κανείς μπορεί να αντιμετωπίζει τις αναποδιές που του συμβαίνουν. Αντίθετα στις παραγράφους που θα ακολουθήσουν θα μοιραστώ μαζί σου μερικές πρακτικές προτάσεις.

Πρώτα απ’ όλα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο το εξής: οι άνθρωποι έχουμε την τάση να μεγαλοποιούμε την δυστυχία μας. Γκρινιάζουμε φέρ’ ειπείν όταν μας συμβαίνει κάτι που δεν μας άρεσε να συμβεί ή όταν ζοριζόμαστε πάρα πολύ με κάτι (π.χ. όταν ξαφνικά και χωρίς λόγο μας φορτώνουν παραπάνω δουλειά) χάνοντας πολύτιμο χρόνο. Μερικές φορές πάλι νομίζουμε πως όλες οι αναποδιές και οι αποτυχίες συμβαίνουν μόνο σε εμάς και σε κανέναν άλλο, εξιδανικεύοντας τα προβλήματά μας και τη δυστυχία μας. Θεωρούμε δηλαδή (είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα) πως είμαστε μοναδικοί επειδή έχουμε το τάδε πρόβλημα (λ.χ. ασθένεια, χωρισμός σε μια σχέση, εργασιακή αποτυχία κ.α.) αντιδρώντας αντίστοιχα με υπερβολή σε αυτό, ξεχνώντας μάλιστα πως υπήρξαν και θα υπάρξουν και άλλοι άνθρωποι οι οποίοι βίωσαν το ίδιο ακριβώς πρόβλημα ή κάτι παρεμφερές με αυτό που περνάμε.

Τα παραπάνω είναι ξεκάθαρα θέμα νοοτροπίας, η οποία είναι στο χέρι μας να αλλάξει. Οι τρεις μεγάλοι στωικοί φιλόσοφοι (Επίκτητος, Μάρκος Αυρήλιος, Σενέκας) υποστήριζαν δύο πολύ ιδιαίτερες αρχές σύμφωνα με τις οποίες ο άνθρωπος πρέπει να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις τις ζωής του. Η πρώτη ήταν πως πρέπει να αποδεχτούμε το ό,τι κάθε τι που μας συμβαίνει είναι φυσικό να μας συμβεί και συνεπώς δεν έχει να κάνει με εμάς τους ίδιους αλλά με το πως τα φέρνει η ζωή. Οι μόνες πράξεις δηλαδή για τις οποίες φέρουμε ευθύνη και θα λογοδοτήσουμε για εκείνες είναι οι δικές μας κι όχι τα γεγονότα που μας συμβαίνουν.

Η δεύτερη και εξίσου ενδιαφέρουσα ιδέα που εξέφρασαν είναι πως τα ίδια τα γεγονότα που μας συμβαίνουν δεν είναι από μόνα τους καλά ή κακά, ούτε μπορούν να χαρακτηριστούν με κάποιο τρόπο, αλλά η εσωτερική μας αντίδραση σε αυτά τους δίνει το χαρακτήρα τους. Με απλά λόγια, εμείς μέσω της δικής μας οπτικής δίνουμε χαρακτήρα και αξία στα γεγονότα της ζωής μας. Κάποιος ας πούμε μπορεί να βλέπει έναν χωρισμό ως το χειρότερο κακό που τον βρήκε, ένα εμπόδιο που δεν τον αφήνει να προχωρήσει στην ζωή του και συνεπώς να κλαίει αδιάκοπα γι’ αυτόν, ενώ αντίθετα κάποιος άλλος να τον θεωρεί ως μια ευκαιρία να αναζητήσει μια καινούρια πιο ποιοτική σχέση.

Πάμε τώρα στον αινιγματικό τίτλο αυτού του κειμένου. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας και στωικός φιλόσοφος Μάρκος Αυρήλιος είχε γράψει στο ημερολόγιο που κατέγραφε τις προσωπικές του σκέψεις πως «οτιδήποτε μας εμποδίζει να ενεργήσουμε προωθεί το να ενεργήσουμε. Ό,τι στέκεται στον δρόμο μας, γίνεται ο δρόμος». Με αυτό εννοούσε ότι τα εμπόδια που συναντάμε μπροστά μας γίνονται η αιτία που θα μας ανοίξει καινούριους δρόμους για να λύσουμε το αρχικό μας πρόβλημα και θα μας οδηγήσουν στην πνευματική ωρίμανση. Πάρε για παράδειγμα ας πούμε ένα μαθηματικό πρόβλημα, που όταν δεν μας βγαίνουν τα νούμερα αναγκαζόμαστε να σκεφτούμε εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης του. Κι όταν τελικά τα καταφέρουμε, άμα συναντήσουμε κάτι αντίστοιχο ξέρουμε τον τρόπο να το λύσουμε.

Το πως ξεπερνάμε τα εμπόδια και τις δυσκολίες της ζωής μας είναι ξεκάθαρα θέμα νοοτροπίας, πώς δηλαδή έχουμε θέσει τον εαυτό μας εξαρχής να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις που του προκύπτουν. Όλα είναι στο μυαλό. Δεν υπάρχει καμιά μαγική συνταγή για να μη στεναχωριέται κανείς ή να μην τον πειράζει όταν συμβαίνουν πράγματα που δεν θέλει να του συμβούν. Στο τέλος της ημέρας όμως, μπροστά σε μια αποτυχία ή απογοήτευση υπάρχουν ουσιαστικά μόνο δύο τρόποι αντίδρασης και αντίστοιχα δύο τρόποι αντιμετώπισης: α) με πανικό και παραίτηση ή β) με ψυχραιμία και καθαρότητα σκέψης. Φυσικά διαβάζοντας αυτό να θυμάσαι ότι ο μόνος τρόπος για να αποτύχει κανείς στη ζωή, είναι για οποιονδήποτε λόγο να τα παρατήσει.

Έτσι, όταν μια «πόρτα» κλείσει μπροστά σου, είτε αυτή η «πόρτα» είναι κάποιος άνθρωπος είτε κάποια ευκαιρία στη ζωή σου, εσύ οφείλεις πρωτίστως στον εαυτό σου να μην απογοητευτείς εάν πραγματικά προσπάθησες, αλλά να αντιμετωπίσεις την κατάσταση αυτή με δύναμη και ψυχραιμία· όχι με παρακάλια, άγχος και γκρίνια, που τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξουν. Επίσης είσαι υποχρεωμένος να απομακρυνθείς από αυτή την «πόρτα» και να μην την ξαναχτυπήσεις ποτέ, σαν να μην υπήρξε δηλαδή. Οφείλεις τέλος να αναζητήσεις με θάρρος καινούριες «πόρτες» να χτυπήσεις, γιατί – αυτό σου λέω και φεύγω – για εμάς τους ζωντανούς η ζωή συνεχίζεται.

Στο ‘πα πως θα επέστρεφα.

Υ.Γ. Γλυκιά μου μανούλα, είπα πως για σένα δεν θα κλάψω αλλά δεν τα κατάφερα. Σ’ ευχαριστώ για όλα και σ’ αγαπώ πολύ. Καλό παράδεισο!