Μπορείς να τιθασεύεις το έντονο;

Η δικιά σου;

Δεν με περίμενες, έτσι;

Εμ… Έτσι γίνονται αυτά, εκεί που δεν τα περιμένεις!

Μη μου σκας όμως. Δεν θα κάτσω για πολύ, άλλωστε δεν είναι και κάτι που το θέλω κιόλας. Απλά πέρασα από εδώ απόψε, χωρίς κλασικά να ρωτήσω κανένα, να πω μια καλησπέρα κι άλλες πέντε – έξι παπαρ… (ε, δεν μιλάς όμορφα) μπαρούφες να μου περάσει όλη αυτή η τρέλα που με έχει πιάσει αυτές τις μέρες και μετά να ξαναγυρίσουμε όλοι για τα καλά στις ζωές μας. Τι όχι; Ε καλά, εντάξει. Δεν πειράζει. Αν μου επιτρέπεις τότε, ας μπούμε κατευθείαν στο θέμα μας.

Ακούς τη λέξη «αυτοσυγκράτηση». «Ε καλά» λες εσύ τώρα, «είναι το να συγκρατείς τον εαυτό σου από το να κάνει κάτι». Ακούς μετά τη λέξη «αυτοπειθαρχία». Λες «ΟΚ, το ξέρω κι αυτό, είναι το να πειθαρχείς τον εαυτό σου σε κάποιους κανόνες». Ακούς και τη λέξη «αυτοέλεγχος» και λες πάλι «κι αυτό το ξέρω, είναι το να ελέγχεις τον εαυτό σου». Χμμμ… Μάλιστα, μάλιστα. Μόνο εμένα μου μοιάζουν ίδια όλα αυτά, ρε συ; Είναι τελικά τρεις διαφορετικές έννοιες; Είναι κάποια πιο γενική από την άλλη και περιλαμβάνει τις άλλες; Αλήθεια, τώρα που το ξαναβλέπω, πολλά ερωτήματα μαζεύτηκαν τόσο ξαφνικά. Όμως ναι, σήμερα θα έχουμε την τύχη να μην συζητήσουμε κανένα απ’ αυτά!

Βέβαια, μετά από τόσο καιρό από την τελευταία φορά, μάλλον κάτι θα πρέπει και να πούμε, σωστά; Χωρίς να μακρηγορώ λοιπόν, σήμερα στις Φωναχτές Σκέψεις είπα να μοιραστώ τις σκέψεις μου για τον συναισθηματικό αυτοέλεγχο, κάτι που η πλειοψηφία του κόσμου (ίσως ακόμα κι εγώ ο ίδιος) φαντάζομαι πως τον θεωρεί ως ένα θετικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης προσωπικότητας. Ομολογουμένως, πως μπορεί κάποιος να πει ότι είναι κακό το να έχει κανείς, αυτό που λέμε, τον απόλυτο έλεγχο του εαυτού του. Εδώ έρχεται ωστόσο το εξής καίριο ερώτημα: «Τι εννοείς τον απόλυτο έλεγχο του εαυτού του;». Ποιος θα κοντρολάρει ποιόν; Η λογική να ελέγξει τις πράξεις; Η λογική να ελέγξει τα συναισθήματα και τις εκφράσεις τους; Εγώ προς το δεύτερο τείνω.

Ας δεχτούμε συμβιβαστικά συνεπώς πως είναι αυτό. Κι αναρωτιέμαι τώρα· ποιος δεν θα ήθελε κάτι τέτοιο; Εδώ που τα λέμε μάλλον κανένας. Ειδικά μάλιστα αν αναλογιστεί κανείς πως όχι και τόσοι πολλοί άνθρωποι μπορούν να ισχυριστούν ότι διαθέτουν καλό έλεγχο των συναισθημάτων τους, κι απ’ αυτούς σκέψου πόσοι πραγματικά έχουν αναπτυγμένη αυτή τη δεξιότητα. Μια ικανότητα που αναμφίβολα μοιάζει αξιοθαύμαστη αλλά και αξιοπερίεργη στα μάτια πολλών. Ωστόσο για να σε προλάβω, ο αυτοέλεγχος δεν είναι προνόμιο (παίζεται αυτός ο χαρακτηρισμός) λίγων, αλλά αντίθετα όλοι τον έχουμε, έως ένα βαθμό τουλάχιστον. Απλά τυχαίνει κάποιοι να είναι καλύτεροι απ’ τους υπόλοιπους σ’ αυτόν, πράγμα που συμβαίνει φυσικά και με όλα τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά.

Ο αυτοέλεγχος νομίζω είναι μια πολύ αμφιλεγόμενη έννοια. Συμφωνώ πως όταν είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένος αποτελεί μια πάρα πολύ σπουδαία αρετή, γιατί και μεγάλη ψυχική αντοχή υποδηλώνει (αφού το απαιτεί) και αυτή η φαινομενική ηρεμία περνάει στον υπόλοιπο κόσμο δημιουργώντας τους ένα αίσθημα ασφάλειας. Αλήθεια άραγε, ποιος δεν αισθάνεται πιο ασφαλής όταν ξέρει πως σε μια στριφνή κατάσταση, κάποιος θα έχει την απαραίτητη ψυχραιμία ώστε να την αντιμετωπίσει με τη λογική του, χωρίς να καταβληθεί από τους πολλούς συναισθηματισμούς που μια τέτοια απορρέει;

Είναι ωστόσο και μια κατάρα, αν θες· ένα δίκοπο μαχαίρι. Κι εξηγώ. Προσωπικά δεν τα είχα ποτέ καλά με την υπερβολή. Και ναι, πολλές φορές ο έλεγχος χάνεται ακόμα και αν αναφερόμαστε στον αυτοέλεγχο. Για μένα αυτός περιλαμβάνει τόσο την αυτοσυγκράτηση όσο και την αυτοπειθαρχία. Ανάλογα με το πόσο αυστηρός είναι κανείς με τον εαυτό του, τόσο περισσότερο αυτοέλεγχο διαθέτει. Δεν κάνει δηλαδή πράγματα χωρίς να τα καλοσκεφτεί, κρατιέται και πειθαρχεί τον εαυτό του. Μερικές φορές βέβαια δεν έχεις την πολυτέλεια να καλοσκεφτείς πριν δράσεις. Κάποιες φορές απλά πρέπει να πράξεις. Πίστεψε με λοιπόν σ’ αυτό που σου λέω, τα τόσο εγκεφαλικά άτομα έχουν μεγάλο πρόβλημα στο συγκεκριμένο κομμάτι.

Στο συναισθηματικό μέρος της υπόθεσης όμως τα πράγματα μοιάζουν ακόμα πιο δύσκολα. Δεν είναι ψέμα πως όσο «παλεύει» κανείς με μια ιδέα και τα συναισθήματα που την συνοδεύουν, τόσο περισσότερο αυτή γιγαντώνεται. Καταλαβαίνεις πως το εγχείρημα του να κοντρολάρει κανείς τα συναισθήματά του σε καταστάσεις που η λογική του υποτάσσει (για τις άλλες θα σου πω πιο κάτω) καθίσταται εκ των πραγμάτων δύσκολο. Εσύ, ας πούμε, πως θα αντιδρούσες εάν κάποιος σε έβριζε ακατάσχετα μες τα μούτρα σου; Δεν θα σε πείραζε; Πιθανότατα ναι. Φαντάσου τώρα, ότι δεν μιλάμε μόνο για εξωτερικά ερεθίσματα. Πως σου ακούγεται η ιδέα του να παλεύεις ένα ανεκπλήρωτο «θέλω» σου; Δεν ξέρω για σένα αλλά εγώ φοβήθηκα!

«Είναι θέμα διαχείρισης», πάντα έτσι έλεγα. «Τα πάντα είναι θέμα διαχείρισης». Δεν μπορεί να υπάρξει συναισθηματικός αυτοέλεγχος χωρίς καλή διαχείριση. Αυτή είναι η άποψη μου τουλάχιστον. Μόνο έτσι πιστεύω κανείς θα βρει το σημείο ισορροπίας μέσα του. Πάρε για παράδειγμα το άγχος. Πως κανείς θα ελέγξει το άγχος του; Πρέπει νομίζω πρώτα να το διαχειριστεί καταλλήλως, να ερευνήσει δηλαδή και να γνωρίσει καλύτερα αυτό που τον αγχώνει. Μόνο τότε θα είναι έτοιμος να το αντιμετωπίσει. Τώρα, για να είμαι απολύτως ειλικρινής, αυτά δεν είναι δικές μου ιδέες. Ούτε βέβαια ξέρω αν είναι κάποιου ψυχολόγου. Για το άγχος, αλλά και για πολλά άλλα κι άσχετα, έτυχε να κάνω μια πολύ ωραία συζήτηση το βράδυ της Πέμπτης που μας πέρασε. Το ξέρω, κανονικά θα έπρεπε να γράψω ποια (μόνο αυτό σου δίνω) μου τα είπε αυτά, αλλά ξέρεις εκ των πραγμάτων δεν μπορώ να το κάνω.

Είναι πολύ δύσκολο κανείς να κοντρολάρει τον εαυτό του, αυτό μονάχα γνωρίζω. Όσο πιο βαθιά εμπλέκεται κάποιος στις καταστάσεις, τόσο δυσκολότερα ξεφεύγει απ’ αυτές. Γίνεται βέβαια ακόμα δυσκολότερο εάν προσπαθήσεις να καταλάβεις τον τρόπο με τον οποίο καθένας μας αντιδρά σε συναισθηματικά φορτισμένες καταστάσεις. Κι αυτός ο τρόπος, ξέρεις δεν είναι οικουμενικός. Αυτό με κάνει και αναρωτιέμαι όμως, εάν είναι ο αυτοέλεγχος τελικά ένα γενικό χαρακτηριστικό των ανθρώπων. Μήπως είναι μια συνεχής αντίδραση; Πραγματικά δυσκολεύομαι να διακρίνω. Νομίζω πως οι άνθρωποι γενικά αντιδρούμε στα ερεθίσματα εκείνα που είναι τόσο δυνατά ώστε να μας προκαλέσουν έντονα συναισθήματα. Κι οτιδήποτε έντονο στην ζωή είναι ατίθασο, δύσκολα ελέγχεται. Διαχειρίζεται όμως; Αυτό είναι ένα άλλο πολύ μεγάλο κεφάλαιο.

Κάποιοι μπορούν να διαχειριστούν τα έντονα συναισθήματά τους, ώστε κανένας να μην καταλαβαίνει τι συμβαίνει μέσα τους. Όμως, δεν ξέρεις τι παλεύει ο καθένας. Δεν ξέρεις τι θέλει να κρύψει και τι να φανερώσει. Και καλά όταν πρέπει. Αλλά και πότε τελικά δεν πρέπει; Κανείς δεν ξέρει... Ξέρεις ωστόσο, το να κλείνεται κανείς στον εαυτό του και μέσα του να μαίνεται πόλεμος, δεν μου κάνει για δείγμα καλής διαχείρισης, ούτε φυσικά συνιστά κάποιον μηχανισμό συναισθηματικού ελέγχου. Το να μείνει κανείς άπραγος και μην κυνηγήσει κάτι που θα ήθελε, περισσότερο με υπεκφυγή μου μοιάζει, παρά για μια λογική λύση. Δεν μπορούμε, που λες, έτσι στα ξαφνικά να βαφτίσουμε την κατάθλιψη και τη δειλία ως αυτοέλεγχο.

Ο Ν. Καζαντζάκης έλεγε πως «ό,τι δεν συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά». Ο Πάολο Κοέλιο μεταξύ πολλών άλλων αναρωτιόταν για το πόσο πολλά έχασε επειδή ακριβώς φοβόταν να τα χάσει. Το κοινό σημείο και των δυο είναι οι συναισθηματικές εμπλοκές. Είναι εκείνα τα έντονα και επίμονα συναισθήματα που δεν μπορέσαμε να τιθασεύσουμε και προτιμήσαμε να αποφύγουμε ακόμα και να τα αναγνωρίσουμε, γιατί αυτό είναι πιο εύκολο· γιατί το να τα παρατάς είναι εύκολο. 

Θες λοιπόν να μάθεις τι πιστεύω; Κανείς καλό θα είναι να αφήνει και λίγο πιο ελεύθερο τον εαυτό του στο να αισθάνεται. Να μην προσπαθεί να καταπιέσει όσα νιώθει, αλλά να τολμά κι ας αποτύχει. Και πρωτίστως να μην χάνεται σε αλλεπάλληλες σκέψεις κι αμφιβολίες εις χάριν κάποιου μηχανισμού αυτοελέγχου. Αφού το έντονο που κρύβουμε μέσα μας δεν μπορούμε να το τιθασεύσουμε, τότε πρέπει να προχωρήσουμε μαζί του. Ωραίο ακούγεται αυτό, έτσι δεν είναι; Για πες μου όμως τώρα, τι σε κρατάει από το να γίνει πράξη;

Ώρες – ώρες όταν αναλογίζομαι ότι τέτοια κείμενα είναι γραμμένα από τα δάχτυλα μου, μου έρχεται στο μυαλό το γνωστό λαϊκό ρητό «Τα λέει η νύφη να τ΄ ακούει η πεθερά».

Και μιας και μ’ έπιασε μια εξομολογητική διάθεση, θέλω να σου πω πως  δεν νομίζω πως θα τα ξαναπούμε από τις Φωναχτές Σκέψεις. Ίσως αν με πιάσει πάλι καμιά τρέλα. Ή μάλλον… Χμ, άστο καλύτερα.

Είδες; Τι έσκασες; Αυτό ήταν μόνο. Τέλος!

Υ.Γ Καλή Ανάσταση και καλό Πάσχα!