Ένα (πολύ) αναγκαίο κακό

Duh!

Επ! Τι έγινε; Κι εσύ εδώ;

Μιας που ξαναβρεθήκαμε, ήθελα να σου πω…

Έχεις αισθανθεί ποτέ πως είναι να αντιμετωπίζεις μια κατάσταση, η οποία θα ήθελες να είναι πολύ διαφορετική απ’ ότι είναι, αλλά πιθανότατα δεν μπορείς να κάνεις τίποτα για να την αλλάξεις; Ρητορική ήταν η ερώτηση, όπως καταλαβαίνεις. Φυσικά και ξέρεις πως είναι. Όπως ακριβώς ξέρω κι εγώ πως είναι. Και πράγματι είναι άσχημο, πολύ άσχημο, θα έλεγα.

Είναι όμως και πολύ φυσιολογικό να αισθάνεται κανείς άσχημα σε κάθε τέτοια αντίστοιχη περίπτωση. Το να αισθανόμαστε, αν μη τι άλλο, είναι ένα από εκείνα τα χαρακτηριστικά που υπογραμμίζουν την υπόστασή μας, που μας κάνουν ανθρώπους. Κι ως άνθρωποι λοιπόν που είμαστε, δεν είμαστε τέλειοι. Θέλω να πω, πως όλοι κάνουμε λάθη, αδικίες και λοιπές αστοχίες. Αλλά και τι να κάνεις; Να κάτσεις να μαλώσεις; Αυτή είναι η ανθρώπινη φύση στο κάτω-κάτω.

Ούτε φυσικά ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι τέλειος. Το ξέρουμε όλοι αυτό. Το καταλαβαίνουμε από αυτά που μας συμβαίνουν. Το αισθανόμαστε σχεδόν καθημερινά. Ο κόσμος είναι σκληρός, ίσως κι άδικος. Μπορεί και να μην είναι, δεν ξέρω. Ο καθένας έχει τις δικές του απόψεις πάντως. Αλλά, όπως σου είπα και πριν, τι να κάνεις; Να μαλώσεις; Φυσικά και όχι.

Απ’ τη στιγμή επομένως που ούτε είμαστε τέλειοι, ούτε ο κόσμος μας είναι τέλειος, είναι όχι απλά αναμενόμενο αλλά στατιστικά βέβαιο πως θα συμβούν και θα βιώσουμε πράγματα που δεν θα θέλαμε επ’ ουδενί λόγω να γίνουν. Πράγματα που θα μας κάνουν να αισθανθούμε πολύ άσχημα, θα μας στενοχωρήσουν, θα μας πληγώσουν, θα μας κάνουν να νιώσουμε απελπισία, ντροπή κ.α. Σε ποιόν άνθρωπο ας πούμε, θα του άρεσε να τον απατήσει ερωτικά το αγαπημένο του πρόσωπο; Σίγουρα όχι σε κάποιον που έχει σώας τας φρένας, αφού κάτι τέτοιο είναι ένα από τα χειρότερα πράγματα που μπορεί να συμβούν στον καθένα μας. Κι είναι φυσιολογικό αυτό, είναι αναμενόμενο.

Όπως κάτι τέτοιο είναι φυσιολογικό και αναμενόμενο, εξίσου τον ίδιο χαρακτήρα έχει το ότι αισθανόμαστε όμορφα όταν μας συμβαίνουν πράγματα που θέλαμε πολύ να γίνουν. Χαιρόμαστε επί παραδείγματι με μια επαγγελματική ή ακαδημαϊκή μας επιτυχία, νιώθουμε ωραία όταν ερωτευόμαστε και υπάρχει ανταπόκριση και πάει λέγοντας. Όλοι φυσικά θέλουμε να αισθανόμαστε όμορφα, να βιώνουμε θετικές εμπειρίες και όλα να μας πηγαίνουν ωραία. Κανείς δεν θέλει να αισθάνεται άσχημα, ακόμα και τις φορές που αισθάνεται έτσι! Κι αυτό είναι φυσιολογικό, είναι αναμενόμενο.

Υπάρχει το εξής παράδοξο με τα αρνητικά συναισθήματα: κανείς δεν θέλει να τα βιώνει (λογικό) και συνεπώς είναι κακό για τη ψυχική υγεία του ατόμου γενικότερα να τα έχει (παράλογο). Είναι κακό δηλαδή να αισθάνεσαι άσχημα, όπως ακριβώς είναι καλό να αισθάνεσαι ωραία. Η ίδια η κοινωνία μας περνάει αυτή την αντίληψη. Σίγουρα όσο υπάρχουν αρνητικά συναισθήματα και δεν ξεπερνιούνται, κάτι τέτοιο σε βάθος χρόνου ισχύει. Παρ’ όλα αυτά δεν περιγράφει την απόλυτη εικόνα των πραγμάτων.

Στην πραγματικότητα, τα συναισθήματα είναι οι εσωτερικές αντιδράσεις που έχουμε στα ερεθίσματα του περιβάλλοντός μας. Όταν αυτά που μας συμβαίνουν εκλαμβάνονται ως θετικά τότε επιβραβευόμαστε με συναισθήματα ευφορίας. Όταν όμως συμβαίνει το αντίθετο, αισθανόμαστε πόνο, πράγμα που αποτελεί μήνυμα του εαυτού μας προς τον ίδιο, ότι κάτι δεν πάει καλά και συνεπώς πρέπει να δράσει, να ενεργήσει και να αλλάξει την αρνητική κατάσταση. Αυτή είναι η φυσική αντίδραση του ανθρώπινου μυαλού και δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να την εμποδίσουμε ή να την χειραγωγήσουμε.

Δεν υπάρχει κανένα κακό στο να αισθάνεται κανείς άσχημα. Σίγουρα δεν είναι ωραίο, ούτε καν επιθυμητό. Αν μη τι άλλο όμως είναι φυσιολογικό, είναι αναμενόμενο. Κανείς δεν είναι άτρωτος, αλάνθαστος ή τέλειος. Δεν θα το πιστέψεις όμως· είναι κι αναγκαίο. Τα συναισθήματα είναι πανίσχυρα. Δες το από τον εαυτό σου αυτό. Θυμήσου πως αισθάνθηκες την τελευταία φορά που πήγες ένα ωραίο ταξίδι. Θυμήσου όμως και πως ένιωσες όταν χάλασε η σχέση σου και χώρισες. Και στις δυο περιπτώσεις κατακλύστηκες από συναισθήματα. Η τελευταία όμως περίπτωση είναι εκείνη που θα ήθελες να ξεχάσεις, αυτή που θα προτιμούσες να αποφύγεις.

Είναι αναγκαίο να αισθανόμαστε άσχημα όταν μας συμβαίνουν άσχημα πράγματα. Ξέρεις γιατί; Γιατί είναι θεραπευτικό, είναι υγιές. Είναι σαν την ανοσοβιολογική απόκριση του οργανισμού μας όταν αρρωσταίνει από κάποια ίωση. Πρώτα θα γίνεις χειρότερα και μετά θα καλυτερεύσεις. Θα κρυώνεις, θα βήχεις, θα ανεβάσεις πυρετό, θα νιώθεις σαν ερείπιο. Πρέπει να τα περάσεις όλα αυτά. Μόνο τότε η ίωση θα κάνει τον κύκλο της και θα σου περάσει. Το ίδιο συμβαίνει και στην ζωή μας.

Συνηθισμένη πρακτική σχεδόν όλων μας όταν προκύπτει ένα πρόβλημα ή κάτι που αντιλαμβανόμαστε ως τέτοιο, είναι η αποφυγή της οποιαδήποτε ουσιαστικής επαφής μαζί του. Έτσι αυτό αντί να ξεπερνιέται γίνεται χειρότερο. Θες όμως να μάθεις το «γιατί»; Είναι πιο βολικό το να μην κάνεις τίποτα και να παραιτηθείς, από το να αποδεχτείς την κατάσταση που συμβαίνει και παρά τις δυσκολίες να συνεχίσεις. Πάρε για παράδειγμα το άγχος πριν τις εξετάσεις, που στην τελική όλοι έχουμε. Προσωπικά θεωρώ το άγχος ως ένα από τα πιο δημιουργικά συναισθήματα. Πολλές φορές όμως κανείς μπορεί να κατακλυστεί απ’ αυτό, σε τέτοιο σημείο μάλιστα που να μην πάει τελικά στην εξέταση του μαθήματος και συνεπώς χωρίς καμία προσπάθεια να μη το περάσει.

Η ζωή είναι ένας αγώνας, έτσι τουλάχιστον μου έλεγε ο πατέρας μου. Κι όπως κάθε αγώνας έχει τις δυσκολίες του, τις ατυχίες και τις αναποδιές του, έτσι κι αυτή. Αλλά αυτά τα πράγματα συμβαίνουν και δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να αλλάξει αυτό. Και θα συνεχίσουν να συμβαίνουν, είτε φταίμε είτε όχι. Να σου πω και κάτι ακόμα, δεν χρειάζεται κιόλας να αλλάξει κάτι. Κομμάτι του να προχωράς άλλωστε είναι το να αποδέχεσαι τις καταστάσεις κι όταν δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς να συμβιβάζεσαι με αυτές. Δεν υπάρχει κάτι κακό σ’ αυτό. Τα γεγονότα, όσο να ‘ναι, δεν αλλάζουν και δεν λένε ποτέ ψέματα. Όποιος το ξεχνάει αυτό καταδικάζει τον εαυτό του να ξαναζήσει το παρελθόν του.

Η αποδοχή μιας κατάστασης δεν είναι αρκετή όμως. Χρειάζεται και κάτι ακόμα. Για να προχωρήσεις μπροστά πρέπει να κοιτάζεις και μπροστά. Να έχεις τη δύναμη να αλλάξεις κατεύθυνση και να φύγεις για αλλού. Όσο ηλίθιο κι αν σου ακούγεται αυτό, πολλοί το ξεχνάνε. Αυταπατώνται πως προχωράνε προσπαθώντας ακόμα, είτε κρυφά είτε φανερά, να αλλάξουν καταστάσεις που πέρασαν και ευτυχώς ή δυστυχώς (πιο πολύ ευτυχώς, πίστεψέ με) δεν αλλάζουν. Έτσι μπλέκουν σε φαυλότητες και ξέρεις τι λένε γι’ αυτές· είναι σαν μαύρες τρύπες που συνεχώς σε ρουφάνε. Κι όλα αυτά είναι αποτέλεσμα του ότι αρνήθηκαν πραγματικά να προχωρήσουν, γιατί αυτό δεν είναι βολικό κι άνετο. Εξαιτίας της ανασφάλειας καταλήγουν να είναι οι άνθρωποι ανθεκτικοί στο να προχωρήσουν πραγματικά.

«Τα αγαθά κόποις κτῶνται», «δεν μπορούμε να μάθουμε χωρίς πόνο», «ο σωστός δρόμος είναι ο ανήφορος», «κάποια μέρα κοιτάζοντας πίσω, τα χρόνια που αγωνίστηκες θα σου φαίνονται τα πιο ωραία». Από την αρχαία παροιμία μέχρι τα λόγια του Αριστοτέλη, του Καζαντζάκη και του Φρόιντ, ένα πράγμα είναι σίγουρο: οι δυσκολίες στη ζωή είναι εκείνες που βοηθάνε στην εξέλιξη, την πρόοδο και τη βελτίωση του κάθε ατόμου. Κανείς λοιπόν δεν πρέπει να φοβάται να νιώσει άσχημα και συνεχώς να αποφεύγει τις δυσκολίες που του συμβαίνουν, βρίσκοντας δικαιολογίες ή κάνοντας εκλογικεύσεις ή υψώνοντας διάφορους άλλους τέτοιους αμυντικούς μηχανισμούς.

Τώρα λοιπόν πια το ξέρω, το ξέρεις κι εσύ· τελικά δεν έχει τόση σημασία το «γιατί» του πόνου, αλλά το που αυτός θα βγάλει. Κι αυτό, αλήθεια, είναι αποκλειστικά στο χέρι μας.

Αυτά από μένα, για σας.

Τα ξαναλέμε, ναι;!