H στιγμή που η μοναξιά έγινε παρέα

Ναι, το πήρα απόφαση.

Ο Νοέμβριος ξεκίνησε με ένα θέμα βαρύ, τουλάχιστον για τους παθόντες.

Οφείλω να σας προειδοποιήσω ξανά λοιπόν:

Όσα πρόκειται να διαβάσετε παρακάτω δεν νομίζω πως μπορούν να ξεφεύγουν από το ίδιο καταθλιπτικό μοτίβο του παλαιότερου άρθρου για το χωρισμό. 

Καλησπέρα,

Μετά από μια βδομάδα ατελείωτης βαρεμάρας επιστρέφω στα γνώριμα διαδικτυακά λημέρια μου με ένα θέμα, που για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρω αν πρόκειται να σας ανατινάξει (ή κάτι παρόμοιο τέλος πάντων). Επιτέλους, να πεις, τελείωσα με τα γεμάτα συναισθηματισμούς ευχαριστήρια μηνύματα και τις δίχως σκοπό και ρόλο προσωπικές ιστορίες, γι' αυτό και ήρθε η ώρα πιστεύω για κάτι εξαιρετικά ουσιώδες. Σας προσκαλώ λοιπόν να ξετυλίξουμε μαζί το κουβάρι του σημερινού μας θέματος.

Όσοι είστε τακτικοί αναγνώστες αυτής της στήλης ξέρετε, πως πριν αρχίσουν οι αναφορές στο εκάστοτε ζήτημα, πάντα υπάρχει μια ιστορία – μια αφορμή, η οποία μας εισάγει στο θέμα. Σημερινή αφορμή αποτελεί μια κοπέλα (πάλι;) και ένα περιστατικό που συνέβη την προηγούμενη Δευτέρα και συγκεκριμένα σε αυτό το κωλοχαν… Χμ, όχι! Εννοούσα σε αυτό το ναό της γνώσης, το πανεπιστημιακό τμήμα που τυχαίνει να φοιτώ. Και πάει κάπως έτσι.

Περιχαρής εγώ, αφού είχαν τελειώσει οι πρώτες πραγματικά ατελείωτες ώρες του μαθήματος, πήγα στο κυλικείο να πάρω κάτι να φάω. Γρήγορα ξεμπέρδεψα με την ομολογουμένως δύσκολη επιλογή σάντουιτς και ήμουν πλέον έτοιμος να ανοίξω το στόμα μου και να καταβροχθίσω το δεκατιανό μου. Η άκρη όμως του ματιού μου «πιάνει» μια πολύ όμορφη κοπέλα να κάθεται μόνη της. Θα πεις εντάξει: «Τι μας νοιάζει εμάς, ρε αγόρι μου;». Τόσες κοπέλες έχει εκεί μέσα (πέρα για πέρα αληθινό γεγονός), τη συγκεκριμένη τυχαίνει να γνωριζόμαστε. Για να επανέλθω όμως, επρόκειτο για μια κοπέλα με μια προβλ...

Στοπ, στοπ!

Μισό λεπτό. Την προηγούμενη Πέμπτη, των Αρχαγγέλων, γιόρταζε και φυσικά εγώ θυμήθηκα ένα καλό μου φιλαράκι (με το ίδιο όνομα) και τον πήρα τηλέφωνο να τον ευχηθώ και εκείνη την ξέχασα. Λογικά σκέφτηκες και μπράβο σου γι' αυτό, αλλά δεν την λένε Αγγελική και στο λέω σίγουρα! Όταν το συνειδητοποίησα άρχισα να επαναλαμβάνω την ίδια λέξη (για τον εαυτό μου) με αυτό το βίντεο. Οπότε σκέφτηκα να πω τη γνωστή ιστορία, πως ο άνθρωπος γιορτάζει 40 μέρες και να την ευχηθώ από εδώ.

Χρόνια πολλά λοιπόν, και ό,τι επιθυμείς να το αποκτήσεις!

(Κλείνει η παρένθεση)

Μια κοπέλα με μια προβληματισμένη - ίσως και θλιμμένη - έκφραση στο πρόσωπο της. Ειλικρινά δεν γνώριζα ούτε τι πραγματικά είχε, ούτε τι την προβλημάτιζε. Μπορεί απλά να ήταν κουρασμένη. Δε θα μάθουμε ποτέ. Εν πάση περιπτώσει, η δική μου πρώτη σκέψη σχετίστηκε με το γεγονός ότι ήταν μόνη. Ήταν πολύ παράξενη εκείνη η εικόνα, καθώς σχεδόν πάντοτε την έβλεπα να είναι χαρούμενη και χαμογελαστή ανάμεσα σε άλλους ανθρώπους. Κάτι που είναι πολύ θετικό σε έναν άνθρωπο, αν με ρωτάς. Ως ψυχοπονιάρης (;) άνθρωπος εγώ (αν και αυτό δεν έχει καμία σχέση), σκέφτηκα να πάω να της μιλήσω, να της έκανα εγώ παρέα. Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε.

Αν' αυτού κάθισα μόνος στο πεζούλι των σκαλιών του κτηρίου έχοντας ωστόσο για συντροφιά τα ακουστικά μου. Αλλά τι τα θες; Συνηθισμένα τα βουνά στα χιόνια. Μην έχοντας κάτι ιδιαίτερο να κάνω παρατηρούσα όσα γεγονότα συνέβαιναν στο χώρο και αναλογιζόμουν πολλά πράγματα γι' αυτό το κείμενο που διαβάζετε σήμερα. Όσον αφορά την κοπέλα της ιστορίας μας, μετά από αρκετή ώρα ήρθε η παρέα της και φύγανε. Την ξαναπέτυχα μετά από μερικές ώρες, έτυχε να μιλήσουμε κιόλας λίγο.

Κάπως έτσι φτάνουμε στο σημερινό κείμενο. Θα μιλήσουμε λοιπόν για ένα ζήτημα, που πολλοί πιστεύουν ότι γνωρίζουν καλά, αδυνατώντας φυσικά να κατανοήσουν πως αυτή η πεποίθηση όχι μόνο είναι λανθασμένη αλλά και ανυπόστατη.

Πρέπει να αποδεχτούμε αξιωματικά, πως η μοναξιά είναι σκληρή. Να προσθέσουμε εδώ όμως ότι είναι παράλληλα μια έντονη ανθρώπινη ψυχολογική δοκιμασία. Η ένταση της υπογραμμίζεται από την εντελώς αντίθετη φύση του ανθρώπου. Σας παρέθεσα στο άρθρο για το χωρισμό την άποψη του Πρωταγόρα σχετικά με τη φυσική αδυναμία των ανθρώπων - γεγονός που τους οδήγησε στη συγκρότηση κοινωνιών. Δεν ασχολήθηκα καθόλου βέβαια με τον τρόπο σύμφωνα με τον οποίο ο σοφιστής κατέληξε στην παραπάνω άποψη, κάτι που σας κάνει τυχερούς γιατί τη δεδομένη στιγμή δεν πρόκειται κάτι τέτοιο να βοηθήσει τη κουβέντα μας. Ο Αριστοτέλης πάλι υποστήριζε πως ο άνθρωπος είναι «ζώον πολιτικόν». Τόσο στη μια όσο και στην άλλη περίπτωση η επιχειρηματολογία βασίζεται στη συγκρότηση οικισμών, πόλεων και ευρύτερα κοινωνιών. Με μια πιο απλή διατύπωση, είμαστε προγραμματισμένοι να ζούμε όλοι μαζί σε οποιονδήποτε κοινωνικά οργανωμένο περίγυρο.

Επιστημονικά λοιπόν το αντίθετο αυτής της τάσης για ενσωμάτωση είναι η λεγόμενη «μοναξιά», δηλαδή η κατάσταση στην οποία οδηγείται ένας άνθρωπος μετά από αναγκαστική ή ηθελημένη αποχή απ' οποιονδήποτε περίγυρο, είτε αυτός είναι μια παρέα είτε μια κοινωνία (!) ολόκληρη. Είναι πολύ δύσκολο όμω,ς ίσως και αδύνατο να προσεγγίσουμε το ζήτημα αξιοποιώντας αποκλειστικά την ψυχρή επιστημονική λογική. Καλές οι επιστημονικές θεωρίες, δεν λέω, αλλά εδώ μιλάμε για μια κατάσταση, όπως σας είπα πιο πριν, έντονα ψυχολογική. Θα ήταν λοιπόν ανόητο εκ μέρους μου να ξεχάσω κάτι τέτοιο αδιαφορώντας για τον αστάθμητο συναισθηματικό παράγοντα.

Αυτό δεν μας εμποδίζει βέβαια να επιμείνουμε σε κάτι που σαφέστατα ουσιώδες - στην ταύτιση λόγων και πραγματικότητας. Συχνά ακούω και διαβάζω τη θυμοσοφία: «Γεννιόμαστε μόνοι και πεθαίνουμε μόνοι». Εντάξει να πεις στα εκάστοτε social media ή στις διάφορες συζητήσεις πολλά θα δεις και ακούσεις. Μπήκα στη διαδικασία βέβαια να αναλύσω το παραπάνω και ομολογώ πως μόνο ψήγματα αλήθειας βρήκα.

Αν κάποιος αναφέρεται από θέμα οπτικής στην καθαυτή κατάσταση τόσο της γέννησης όσο και του θανάτου τότε πράγματι είμαστε μόνοι μας, αυτό πρέπει να το παραδεχτώ - αφού άλλωστε αυτές αποτελούν φυσικές σωματικές διαδικασίες. Υπάρχουν ενστάσεις βέβαια, όπως η εξάρτηση του εμβρύου από τη μητέρα και την επαφή της ψυχής από κάποιο ανώτερο πνευματικό ον αντίστοιχα (λ.χ. για τη θρησκεία από το Θεό) δε θα κάνω παραπάνω αναφορά. Η σχέση εξάρτησης ακυρώνει τον ευρύτερο νόημα, δηλαδή την έννοια «μοναξιά». Αν πάλι γίνεται αναφορά στη διάρκεια των δύο πράξεων στην ενεργητική τους μορφή (δηλαδή στη διάρκεια της γέννας και στη διάρκεια της θανάτωσης) τότε εδώ πραγματικά γίνεται χαμός. Στη γέννα δεν έχω δει κανένα παιδί να βγαίνει από την κοιλιά της μάνας του και να μην αντικρίζει τουλάχιστον έναν άνθρωπο. Ούτε όταν πεθαίνει κάποιος (έστω αυτοκτονώντας) είναι κατα αποκλειστικότητα μόνος. Τουλάχιστον αυτά υπαγορεύει η λογική. Για όλα αυτά, μια τέτοια γενίκευση φαίνεται, πως είναι ασταθής.

Είναι πολύ πιθανό επίσης το σενάριο να εννοείται η μοναξιά στην συγκεκριμένη φράση όχι ως πρακτική κατάσταση χωρίς συναισθηματικές προεκτάσεις αλλά ως ψυχική δοκιμασία όπου οι εν λόγω προεκτάσεις κυριαρχούν. Για λόγους εντυπωσιασμού και ποιητικότητας να υπήρξε μια άστοχη γενίκευση από αυτόν που είπε πρώτος τη συγκεκριμένη κουβέντα. Για να μη πω όμως τίποτα άλλο, παραδέχομαι πως σίγουρα όλοι στη ζωή μας περνάμε από μοναχικές φάσεις. Δεν είναι ποιητικό αυτό, αλλά άκρως πιθανολογικό. Σου λέω με βεβαιότητα πως μπορούμε να ζήσουμε μόνοι, αρκεί να το επιθυμούμε.

«Ναι φίλε αλλά εσύ τα βλέπεις εδώ τα πράγματα πολύ επιστημονικά». Αυτή είναι μια πολύ πιθανή αντίδραση, δικαιολογημένη από το γεγονός πως κρίνουμε έχοντας διαφορετική βάση εκκίνησης στην αντιμετώπιση του όρου (κατάσταση και δοκιμασία). Για να απαντήσω σε αυτό και κάτι ακόμα: Τα αντιμετωπίζω έτσι γιατί για να διατυπωθεί κάτι φιλοσοφημένο πρέπει να βασίζεται στη λογική και όχι σε αφηρημένες συναισθηματικές εκφράσεις. Και εμένα μ' αρέσουν οι δεύτερες αλλά αν θέλουμε να πούμε κάτι λογικό, δεν τις έχουμε σίγουρα σύμμαχο. 

Οι αιτίες της αποχής ή της απομάκρυνσης από κάποιο περίγυρο οδηγούν στις διάφορες εκφάνσεις της μοναξιάς, οι οποίες γι' αυτό και ποικίλουν. Είναι ανώφελο όσο και αδύνατο να τις παρουσιάσουμε σε ένα τέτοιο κείμενο στο σύνολο τους. Μπορούμε ωστόσο να περιγράψουμε περιπτώσεις όπου τα γεγονότα οδήγησαν στη μοναξιά, χωρίς να μπαίνουμε σε πολύ βαθιές αναζητήσεις.

Προσεγγίζοντας τις ανθρώπινες σχέσεις, η πρώτη περίπτωση που μου έρχεται στο μυαλό είναι εκείνη του χωρισμού, φυσικά μιλώντας για ερωτικές σχέσεις. Όπως και να κατέληξε η σχέση δύο ανθρώπων το μόνο που μένει είναι η πίκρα και η μοναξιά. Μάλιστα η πίκρα θα μπορούσε να πει κανείς είναι τμήμα της ευρύτερης κατάστασης μοναξιάς. Μια κατάσταση που αντιμετωπίζεται κατα κύριο λόγο με καψουροτράγουδα και αλκόολ. «Ένα μπουκάλι Johnnie (σ.σ. Walker) τη μοναξιά σκοτώνει» λέει το γνωστό άσμα (επίπεδο). Δε θα πω ψέματα, τα τραγούδια αυτά εντείνουν το κλίμα της μοναξιάς, περιγράφοντας παρόμοιες καταστάσεις με την εκάστοτε προκείμενη, για να σου δείξουν πως σε τελική ανάλυση αυτά δεν συμβαίνουν μόνο σε σένα. Το αλκοόλ - τις περισσότερες φορές ουίσκι - σκοτώνει τις διάφορες εικόνες που περνάνε από το μυαλό, τουλάχιστον μέχρι το πρωί. Δύσκολη εδώ η μοναξιά, αφού αποτελεί μια κατάσταση αναδίπλωσης και ανάγκης για καινούριο ξεκίνημα στον τομέα των σχέσεων. Αβάσταχτη θα μπορούσες να την χαρακτηρίσεις ειδικά αν αναλογιστούμε την ψυχολογική επιρροή που μπορούν να έχουν οι αναμνήσεις γεγονότων.

Συνεχίζοντας όμως με τις ερωτικές σχέσεις, αίσθηση μοναξιάς μπορεί να υπάρχει ακόμα και όταν αυτές δεν έχουν τελειώσει. Το γεγονός αυτό μας οδηγεί στη διάκριση δύο περιπτώσεων. Στη μια περίπτωση ο ένας έχει βαρεθεί τον άλλο και οι δυο πλευρές οδηγούνται στην αποξένωση - σταδιακά στη μοναξιά. Στην άλλη περίπτωση, μιλάμε για τις σχέσεις από απόσταση οπού ο ένας λείπει στον άλλο με αποτέλεσμα και πάλι τη μοναξιά. Σε ότι έχουμε πει μέχρι στιγμής, είναι σημαντικό να θυμόμαστε την ιδιότητα της μοναξιάς, ως ερωτική.

Πάμε στα κοινωνικά, δηλαδή σε σχέσεις φιλικές και γενικότερα διαπροσωπικές που δεν είναι όμως ερωτικές. Το μυαλό του κάθε ανθρώπου, αποτελεί - αν θέλετε - ένα δύσβατο μονοπάτι, που πρέπει να διαβείς για να το κατανοήσεις έστω λίγο. Εννοώ πως δεν είναι καθόλου εύκολο να καταλάβουμε τι μπορεί να σκέφτεται, τι έχει ζήσει, πως θα φερθεί και τι θέλει. Γι' αυτό και εγώ δίστασα να πλησιάσω την κοπέλα της ιστορίας μας. Κάποιοι ας πούμε, σε οποιαδήποτε φάση και αν βρεθούν, τόσο θετική όσο κι αρνητική, επιζητούν την αγκαλιά της μοναξιάς, για διάφορους λόγους. Είτε για να χαρούν εγωιστικά με την επιτυχία τους είτε για να στεναχωρηθούν ξανά εγωιστικά κρύβοντας παράλληλα την αδυναμία τους. 

Αντικειμενικά μιλώντας είναι μερικές φορές καλή η μοναξιά. Σου επιτρέπει να σκεφτείς και να ερευνήσεις καλύτερα όσα σε προβληματίζουν, να βρεις με νηφαλιότητα λύση και γενικά να αναδιοργανωθείς. Αυτό βέβαια σε απομακρύνει από άλλους φορείς απόψεων και πιθανούς πόλους λύσεων, όπως είναι η οικογένεια ή φίλοι κ.ο.κ.

Η πιο σκληρή περίπτωση μοναξιάς είναι εκείνη κατά την οποία υπάρχει κάποιος περίγυρος αλλά ο άνθρωπος νοιώθει αποξενωμένος. Μιλάω για τις φορές που ο εκάστοτε κοινωνικός περίγυρος δεν διευκολύνει το άτομο  στη συνεννόηση  καθιστώντας την αλληλοκατανόηση αδύνατη. Αυτό βέβαια είναι το λιγότερο. Υπάρχουν και καταστάσεις που ο περίγυρος περιθωριοποιεί το άτομο για λογικές ή παράλογες αιτίες. Και η κατάληξη ενός τέτοιου σεναρίου είναι  η συνειδητή – προσωπική αποχώρηση απ’ αυτή την κατάσταση. Πολύ άσχημο κι αυτό το σενάριο, ειδικά όταν οι λόγοι απομάκρυνσης δεν είναι τουλάχιστον ικανοποιητικοί. Φαντάσου όταν είναι ψεύτικοι, πόσο βαριά θα σου κάτσει η όλη φάση.

Αυτό που σου προτείνω είναι να προσπαθείς και να μην επιτρέπεις στους ανθρώπους γύρω σου να νιώθουν μόνοι. Δεν έχω καμία απόδειξη πως αυτό θα καταπολεμήσει το πρόβλημα της μοναξιάς, αλλά έχω τη βεβαιότητα της εμπειρίας πως υιοθετώντας αυτή τη στάση δεν θα είσαι μόνο πομπός τέτοιων συμπεριφορών αλλά και δέκτης.

Αυτά, τίποτα παραπάνω..

Κάποτε ρώτησαν έναν άνθρωπο, που ήταν ανεπιθύμητος στο περιβάλλον του, πώς μπορεί και χαμογελάει ακόμα. «Γιατί μπορώ να λέω πως ακόμα είμαι όρθιος». Απάντησε...

Να θυμάστε αυτή τη κουβέντα και να μην χάνετε τη δύναμη σας.

Να ‘στε όλοι καλά.